Beschrijving

ICR-rijtuigen

Het Intercityrijtuig (ICR-rijtuigen) is een rijtuig dat sinds 1980 door de Nederlandse Spoorwegen (NS) gebruikt wordt in Intercitytreinen.

Het rijtuig is ontwikkeld uit de middenbak van het Intercitytreinstel ICM. Het is voorzien van Y32-draaistellen, die in de jaren zeventig ontwikkeld waren voor de Franse Corail-rijtuigen en voor die tijd ongekend goede rijeigenschappen hadden. Tussen 1978 en 1984 zijn een aantal Corail-rijtuigen van de SNCF gehuurd. Er is toen overwogen dit type rijtuig ten behoeve van de getrokken treinen aan te schaffen. In plaats daarvan is besloten de ICR als eigen rijtuig te ontwikkelen, maar met de Franse draaistellen. Daarbij is de indeling van het interieur door de Corail-rijtuigen beïnvloed. Het oorspronkelijke interieur van de ICR rijtuigen werd later ook toegepast in de ICM-treinstellen.

ICR is gebouwd door de firma Talbot in Aken. De rijtuigen zijn 26,4 meter lang en rusten op twee tweeassige draaistellen, afgeveerd met schroefveren en afgeremd met een gecombineerde schijf-/blokkenrem. De rijtuigverwarming is elektrisch. In tegenstelling tot oudere rijtuigen, waar de laagspanning via asgeneratoren werd opgewekt, put ICR de laagspanning voor verlichting en ventilatie via een statische omzetter en wisselrichter uit de treinverwarmingskabel. De rijtuigen beschikken over zwenkzwaaideuren en schuifdeuren die vroeger in lijn met oudere Europese normen met een deurklink geopend worden. Inmiddels werkt dit met een drukknop zoals bij andere treinen. De maximumsnelheid van de rijtuigen bedraagt 160 km/h.

Tot medio 2006 onderging ICR een grondige opknapbeurt, waarbij zowel technische aspecten als het interieur werden aangepakt. De verbouwde rijtuigen worden aangeduid met ICRm.
Het interieur van de rijtuigen werd volledig vernieuwd, waarbij de indeling ook gewijzigd werd. Alle rijtuigen kregen airconditioning en een licht gewijzigd kleurenschema aan de buitenkant.
Een aantal ICR-binnenland-rijtuigen is verbouwd tot stuurstandrijtuig, oftewel een rijtuig met een cabine voor de machinist. Deze nieuwe stuurstandrijtuigen zijn uiterlijk grotendeels gelijk aan de Beneluxstuurstand, maar er zijn enkele belangrijke technische verschillen. Deze stuurstanden zijn bijvoorbeeld geschikt gemaakt voor inzet in combinatie met 1700-locomotieven. Voorts zit de machinist niet links, maar in het midden, en de stuurstand is daarom te herkennen aan het ontbreken van een middenspijl in de voorruit.
De meeste rijtuigen (zowel eerste als tweede klas) die ingezet worden in de Beneluxtrein Amsterdam Centraal – Brussel-Zuid zijn omgebouwd naar de kleurstelling van NS Hispeed. Deze rijtuigen hebben dezelfde roze-rode kleurstelling als de toekomstige hogesnelheidstreinen voor de HSL-Zuid. Behalve de kleurstelling hebben ook de stoelen een andere kleur stof en is het toilet een gesloten systeem geworden. De Nederlandse stuurstandrijtuigen zijn niet hiervoor gebruikt. De Benelux-stuurstand overigens wel voor een tijdje.
In 2007 heeft zich een kleine wijziging voorgedaan: de handgreep om de buitendeur te openen is vervangen door een drukknop. Dit heeft alles te maken met het omzetten van gewone treinstammen naar treinstelmodus. Voordeel hierbij is dat de machinist, nadat de hoofdconducteur de deuren heeft gesloten, te zien krijgt dat hij kan vertrekken. Dit is tevens verplicht voor treinen die over de hogesnelheidslijn rijden. Door deze wijziging worden de treinstammen niet meer toegelaten in het buitenland.

De treinstammen die over de HSL mogen rijden, bestaande uit zes rijtuigen in de NS HiSpeed-kleuren, worden sinds dienstregeling 2008 aangeduid in de serie 4900. Anno 2015 rijden deze stammen met een TRAXX-locomotief in treinserie 900 (IC-Direct) tussen Amsterdam en Breda. In 2016 zullen deze rijtuigen gereviseerd worden, waarbij ze ingedeeld worden in een nieuwe serie, de 16200. Daarnaast worden de AmRo-shuttletreinen (de IC Direct die sinds oktober 2015 een uursdienst vormt tussen Amsterdam en Rotterdam) gereden met stammen in de serie 16100, bestaande uit 6 gereviseerde ICR's inclusief een gedegradeerd stuurstandrijtuig. Ook worden er proeven gedaan met de serie 16500, die vanaf eind 2016 in treinserie 1900 moet gaan rijden. Vooralsnog hebben deze dezelfde samenstelling als de serie 16100, maar hier komen uiteindelijk drie rijtuigen bij. Deze rijtuigen zullen eerst in de IC-Direct gaan rijden, om de 4900-stammen die in revisie gaan tijdelijk te vervangen.
In 2013 zijn de composities weer gewijzigd, naar vaste combinaties van zeven of negen rijtuigen. De zevendelige stammen hebben de nummers 15700 gekregen en de negendelige de nummers 15100. Dit in afwachting op een revisie voor de HSL. De zevendelige stammen bestaan uit B-A-B-B-A-B-BDs en de negendelige zijn ingedeeld in Bf-Bf-B-A-B-B-A-B-BDs. In de zomer van 2014 is begonnen een aantal rijtuigen een nieuwe verflaag te geven. Hierbij zijn ook witte pijlen op de deuren aangepast, zoals al het geval is bij DDZ. In het najaar van 2014 is Nedtrain begonnen met een proef voor het inbouwen van een stuurtafel in een BDs die de TRAXX-locomotieven kon aansturen. In april van 2015 is gebleken dat de proef onsuccesvol was, waarbij het ombouwproject ten einde kwam. Hiermee zullen de stuurstandrijtuigen definitief niet meer voor besturing van de trein dienen, en als normaal rijtuig meerijden. Als vervanging heeft de NS een nieuwe order van 26 NS-TRAXX-locomotieven bij Bombardier besteld, wat als eerder als optie werd genomen bij de order van de eerste serie.

De Benelux-dienst werd gereden met stammen die ingedeeld waren in de 4700-serie, stammen van zes of zeven rijtuigen bestaande uit een mix van IC- en HiSpeed-gekleurde rijtuigen, en sinds dienstregeling 2015 rijden ook zesdelige gereviseerde stammen in de serie 16400 in diezelfde diensten, ook deze stammen hebben een gedegradeerd stuurstandrijtuig. Deze rijtuigen worden HSL-geschikt gemaakt, omdat de Beneluxtrein vanaf dienstregeling 2017 over de HSL had moeten gaan rijden tussen Rotterdam en Antwerpen. De serie 4700 is in 2016 gereviseerd en kregen eveneens een nummer in de 16400-serie.
Sinds de zomer van 2016 zijn er geen rijtuigen in de NS HiSpeed-kleuren meer. De 4700-stammen zijn allemaal gereviseerd en omgenummerd naar 16400, de 4900-stammen hebben het 16200-nummer gekregen. Beide series rijden sinds augustus in de Benelux-dienst, waarbij de oude 16400-stammen tijdelijk uit dienst zijn om HSL-geschikt te worden. Zodra dat het geval is zijn de 16200 en 16400 technisch gelijk.